Tarcza antykryzysowa 3.0 - wpływ na funkcjonowanie sądownictwa i bieg terminów

20.05.2020

Autor: Agnieszka Starzyk - Aplikant radcowski

Ustawa z dnia 14 maja 2020 roku o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Tarcza antykryzysowa 3.0) zawiera szereg przepisów dotyczących funkcjonowania sądownictwa w czasie epidemii, a także po jego ustaniu oraz reguluje kwestię biegu terminów procesowych i materialno-prawnych.

Bieg terminów procesowych i materialno-prawnych

Przepisy ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, określanej mianem Tarczy antykryzysowej 1.0 wprowadziły zawieszenie biegu terminów. Zgodnie z przepisem art. 15 zzs ust. 1 tej ustawy w okresie stanu epidemii bieg terminów procesowych i sądowych w:

1. postępowaniach sądowych, w tym sądowo-administracyjnych,

2. postępowaniach egzekucyjnych,

3. postępowaniach karnych,

4. postępowaniach karnych skarbowych,

5. postępowaniach w sprawach o wykroczenia,

6. postępowaniach administracyjnych,

7. postępowaniach i kontrolach prowadzonych na podstawie Ordynacji podatkowej,

8. kontrolach celno-skarbowych,

9. postępowaniach w sprawach, o których mowa w art. 15 f ust. 9 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych,

10. innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw

- nie rozpoczynał się, a rozpoczęty ulegał zawieszeniu na czas tego stanu.

Podobnie wyglądała sytuacja biegu terminów przewidzianych przepisami prawa administracyjnego. Zgodnie z przepisem art. 15 zzr ust. 1 Tarczy antykryzysowej 1.0 w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg terminów:

1. od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem,

2. do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki,

3. przedawnienia,

4. których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie,

5. zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony,

6. do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju

- nie rozpoczynał się, a rozpoczęty ulegał zawieszeniu na ten okres.

Tarcza 1.0 wstrzymała także bieg przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia. Rozprawy oraz posiedzenia jawne odbywały się tylko w sprawach pilnych i tylko w takich sprawach biegły terminy. Katalog spraw pilnych zawierała Tarcza 1.0. Ponadto o tym jakie sprawy należały do kategorii pilnych mogli decydować prezesi poszczególnych sądów w drodze zarządzeń.

Zgodnie z regulacjami Tarczy antykryzysowej 3.0 ww. przepisy dotyczące zawieszenia biegu terminów zostały jednak uchylone. Tarcza 3.0 co do zasady weszła w życie z dniem 16 maja 2020 roku. Data ta jest istotna, ponieważ zgodnie z przepisami ustawy terminy rozpoczynają bieg lub biegną dalej po upływie 7 dni od dnia jej wejścia w życie. W praktyce oznacza to, że jeżeli termin rozpoczął swój bieg przed wejściem w życie Tarczy 1.0 i został zawieszony na mocy jej przepisów to od 24 maja 2020 roku będzie on biegł dalej. Z kolei w sytuacji, gdy początek biegu terminu przypadł już w czasie obowiązywania regulacji Tarczy 1.0 to termin rozpocznie swój bieg od 24 maja 2020 roku.

Warto także wskazać, iż z dniem wejścia w życie Tarczy 3.0 rozpoczął się bieg lub nastąpiła kontynuacja biegu przedawnienia karalności czynu oraz przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia.

Zdalne rozprawy

Przepisy Tarczy antykryzysowej 3.0 przewidują, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od dowołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych na podstawie przepisów k.p.c. rozprawę lub posiedzenie jawne przeprowadza się na odległość, przy użyciu urządzeń technicznych z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Uczestnicy zdalnej rozprawy nie muszą być w tym czasie obecni w budynku sądu. Rozprawy lub posiedzenia mogą się odbywać w sposób „tradycyjny” jeżeli ich przeprowadzenie nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących. Analogicznie została uregulowana kwestia przeprowadzania rozpraw w sądach administracyjnych.

Posiedzenia niejawne

Zgodnie z regulacjami Tarczy 3.0 w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, a także w ciągu roku od odwołania stanu epidemii, w sprawach rozpoznawanych według k.p.c. przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie zdrowia uczestników i jednocześnie nie ma możliwości przeprowadzenia rozprawy lub posiedzenia w sposób zdalny. Każda ze stron może sprzeciwić się przeprowadzeniu posiedzenia niejawnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne.

Posiedzenia niejawne mogą odbywać się także w sprawach, w których apelację cywilną wniesiono przed dniem 7 listopada 2019 roku, jeżeli sąd drugiej instancji uzna, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Sprawa nie zostanie skierowana na posiedzenie niejawne jeśli strona w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne złoży wniosek o przeprowadzenie rozprawy. Posiedzenie niejawne nie zostanie przeprowadzone także wtedy, gdy strona wnosiła o przeprowadzenie niepodlegającego pominięciu dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania stron. W każdym razie sąd będzie jednak rozpoznawała sprawę na posiedzeniu niejawnym w razie cofnięcia pozwu, cofnięcia apelacji albo jeżeli zachodzi nieważność postępowania.

Na posiedzeniu niejawnym mogą być także rozpoznawane przez NSA skargi kasacyjne, jeżeli wszystkie strony w terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze skierowania sprawy na posiedzenie niejawne wyrażą na to zgodę. Ponadto posiedzenia niejawne mogą odbywać się w sądach administracyjnych na podstawie zarządzenia przewodniczącego, który uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, przy czym przeprowadzenie rozprawy stanowiłoby nadmierne zagrożenie dla zdrowia uczestników i nie ma możliwości przeprowadzenia rozprawy na odległość.

Co istotne, Tarcza 3.0 wprowadziła także regulację, zgodnie z którą jeżeli w sprawie rozpoznawanej według przepisów k.p.c. postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości, sąd może zamknąć rozprawę i wydać orzeczenie na posiedzeniu niejawnym po uprzednim odebraniu od stron lub uczestników postępowania stanowisk na piśmie.

Jak wynika z powyższego, wejście w życie Tarczy antykryzysowej 3.0 implikuje przede wszystkim konieczność zachowania szczególnej czujności w zakresie wznowienia biegu terminów i związanego z tym podejmowania w sprawach stosownych czynności.