12.05.2021
Autor: KW KRUK I WSPÓLNICY
20 kwietnia 2021 Sejm przyjął zmiany dotyczące kodeksu postępowania karnego oraz kodeksu karnego mające na celu dostosowanie polskich przepisów do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 z 15 marca 2017 r. w sprawie zwalczania terroryzmu. Choć teraz ustawa trafi do Senatu, warto już dziś przyjrzeć się proponowanym zmianom szczególnie, że większość z nich, w opinii prawników oraz Rzecznika Praw Obywatelskich, uznawana jest za kontrowersyjne.
Wstrzymanie biegu przedawnienia
Pakiet zmian nowelizuje ustawę z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, wprowadzając kontrowersyjne rozwiązanie wstrzymujące bieg przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w terminie 6 miesięcy po dniu ich odwołania.
Projektowane przepisy nie tylko są sprzeczne z zasadami poprawnej legislacji, ale też zaprzeczają tezom zawartym w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2012 r., w którym wskazano, że im dłuższy będzie okres wymagalności należności, tym większe będzie ryzyko, że rozwiązania prawa związane z rozliczeniem i dochodzeniem zobowiązań podatkowych mogą przestać spełniać wymóg konstytucyjności.
Dostęp do akt
W toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kopie lub umożliwia sporządzanie ich odpisów. Oczywiście mowa o sytuacji, w której nie zachodzi potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub ochrony ważnego interesu państwa. Obecnie do udostępniania akt zakończonych postępowań przygotowawczych stosuje się regulacje ustawy o dostępie do informacji publicznej.
Według nowych przepisów, również zgoda na wgląd do akt zakończonego postępowania, będzie uzależniona od decyzji prokuratora prowadzącego postępowanie i tym samym możliwa będzie odmowa dostępu do akt ze względu na ochronę ważnego interesu państwa.
Zmiana ta budzi kontrowersje ze względu na możliwość nadużywania przez organy ścigania powoływania się na tę przesłankę i odmowę dostępu do akt postępowania przygotowawczego, szczególnie w odniesieniu do spraw, w których opinia publiczna może być zainteresowana zapoznaniem się z ich treścią.
Poręczenie majątkowe
Według nowych przepisów, o przyjęciu przedmiotu poręczenia majątkowego sąd lub prokurator zdecydują na podstawie wykazania przez osobę składającą poręczenie źródła pochodzenia tego przedmiotu, bowiem przedmiot poręczenia majątkowego nie może pochodzić z przysporzenia na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonane na ten cel. Sąd albo prokurator może więc odrzucić przedmiot poręczenia majątkowego w sytuacji, gdy podejrzany/oskarżony nie wykaże, skąd je ma.
Zmiana ta budzi kontrowersje ponieważ znacznie ograniczy możliwość zgromadzenia funduszy na wpłatę poręczenia przez osoby gorzej sytuowane, czego konsekwencją będzie zwiększenie stosowania środka zabezpieczającego jakim jest tymczasowe aresztowanie.
Dane informatyczne
Obecnie, urzędy, instytucje i podmioty prowadzące działalność telekomunikacyjną obowiązane są niezwłocznie zabezpieczyć, na żądanie sądu lub prokuratora zawarte w postanowieniu, na czas określony, nieprzekraczający jednak 90 dni, dane informatyczne przechowywane w urządzeniach zawierających te dane na nośniku lub w systemie informatycznym.
Zgodnie z nową ustawą lista wyżej wymienionych podmiotów została rozszerzona o podmioty świadczące usługi drogą elektroniczną oraz o dostawców usług cyfrowych. Dodatkowo, w sprawach dotyczących propagowania pedofilii, sprawach o prezentowanie, udostępnianie treści pornograficznych, czy też rozpowszechniania treści mogących służyć popełnienia przestępstwa o charakterze terrorystycznym takie zabezpieczenie ma być połączone z obowiązkiem uniemożliwienia dostępu do tych danych. Ponadto, jeśli kwestie te będą powiązane z popełnieniem przestępstwa, sąd lub prokurator będą mogli zarządzić całkowite usunięcie tych treści. Podmiotem zobowiązanym do wykonania żądania sądu lub prokuratora, w zakresie zabezpieczenia danych, może być również administrator treści.
Nowe brzmienie tej ustawy budzi kontrowersje z kilku względów. Po pierwsze, według ekspertów, brakuje w niej precyzyjnie określonych wyjątków, które będą swoistym zabezpieczeniem przed nadużywaniem przepisu przez służby, co w konsekwencji stanowić może istotne zagrożenie dla praw obywatelskich, zwłaszcza dla ochrony danych i prywatności. Ustawa ta może okazać się problemem również w kontekście standardów Unii Europejskiej, której Trybunał Sprawiedliwości już w październiku 2020 roku orzekł, że nieograniczona masowa inwigilacja danych elektronicznych obywateli jest niezgodna z prawem i powinna być stosowana tylko przy wystąpieniu poważnego
zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego. List żelazny
Nowa ustawa zawiera szereg przepisów regulujących instytucję tzw. listu żelaznego. Według nowych przepisów list żelazny w postępowaniu przygotowawczym może być wydany na wniosek prokuratora lub przy braku jego sprzeciwu.
Nowe przepisy budzą kontrowersje ponieważ stanowią kolejny krok do poszerzenia uprawnień oraz zakresu działania prokuratora, a co za tym idzie ograniczenia władzy sądu. List żelazny jest swoistą alternatywą dla tymczasowego aresztowania i ma stanowić gwarancję pozostawania na wolności w sytuacji, gdy prokurator chce zastosować rozwiązanie tymczasowego aresztowania. Uzależnienie zastosowania listu żelaznego od zgody prokuratora powoduje, że traci on swoją dotychczasową funkcję.
Comments